Calorierijke voedingsadviezen
Adviezen voor een energie- en eiwitrijke voeding
Energie
Energie is een de brandstof voor het lichaam. Energie in de voeding wordt geleverd door met name vetten en koolhydraten (dit is een verzamelnaam van alle suikers en zetmeel). Bijna alles wat je eet en drinkt levert dan ook energie.
Eiwitten
Eiwitten zijn de bouwstenen voor het lichaam. Behalve vetten en koolhydraten heeft het lichaam ook eiwitten nodig. Eiwit is nodig voor de opbouw en het herstel van lichaams weefsels zoals spieren en huid.
Eiwitten in de voeding worden geleverd door met name dierlijke producten, zoals:
• vlees, kip, wild, gevogelte, vegetarische vleesvervangers, vis en ei;
• melkproducten (zoals melk, karnemelk, yoghurt, kwark, vla, pap etc.);
• kaas.
Plantaardige producten die eiwitten leveren zijn onder andere:
• peulvruchten (zoals bruine bonen, witte bonen, erwten, linzen etc.);
• soja producten (zoals tahoe, tempé en sojamelk);
• noten (zoals walnoten, pinda’s etc.).
Voeding
Gezonde voeding bevat zowel eiwitten, vetten als koolhydraten. Daarnaast levert een gezonde voeding alle nodige vitaminen en mineralen. Voor optimale benutting van de voedingstoffen is het belangrijk om zowel voldoende eiwitten (bouwstenen) als vetten en koolhydraten (brandstof) te gebruiken. Als je dat doet worden de eiwitten gebruikt als bouwstof en worden de vetten en koolhydraten gebruikt als brandstof. Als je te weinig vetten en koolhydraten eet dan gebruikt het lichaam de eiwitten als brandstof. Gevolg hiervan is dat de eiwitten uit de spieren gehaald worden en daardoor neemt je spiermassa en je conditie af. Als je lichaam de eiwitten uit de spieren moet halen om voldoende brandstof te hebben herstel je minder snel.
In de onderstaande tabel vindt je de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen, voor een normale voeding. De aanbevolen hoeveelheden gelden als basisvoeding. Deze basisvoeding zou ieder volwassen mens per dag moeten gebruiken om onder andere voldoende eiwitten, vetten, koolhydraten, vitaminen en mineralen binnen te krijgen.
Bij een verhoogde behoefte aan energie en eiwit leveren de hoeveelheden in deze tabel NIET genoeg. Gebruik onderstaande tabel als basis en vul dit aan met de adviezen voor energie- en eiwitrijke voeding op volgende pagina’s. Je diëtist(e) bespreekt met jou hoe je dit het beste kunt doen.
19 - 50 jaar* | 51 - 70 jaar* | 70 jaar en ouder* | |
Groente |
4 opscheplepels 200 gram |
4 opscheplepels 200 gram |
3 opscheplepels 150 gram |
Fruit |
2 stuks 200 gram |
2 stuks 200 gram |
2 stuks 200 gram |
Brood | 6 - 7 sneetjes | 5 - 6 sneetjes |
4 - 5 sneetjes
|
Aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten |
4 - 5 aardappelen/ opscheplepels 200 - 250 gram |
3 - 4 aardappelen/ opscheplepels 150 - 200 gram |
2 - 3 aardappelen/ opscheplepels 125 - 175 gram |
Zuivel |
450 ml en 11/2 plak kaas (30 gram) |
500 ml en 11/2 plak kaas (30 gram) |
650 ml en 1 plak kaas (20 gram) |
Vlees(waren), kip**, ei of vleesvervangers |
100 - 125 gram (gaar product) |
100 - 125 gram (gaar product) |
100 - 125 gram (gaar product) |
Halvarine, margarine, bak- en braadproducten |
45 - 50 gram | 40 - 45 gram | 35 - 40 gram |
Vocht (incl. melk en andere dranken |
1,5 - 2 liter | 1,5 - 2 liter | 1,5 - 2 liter |
© Voedingscentrum - eerlijk over eten
De genoemde hoeveelheden geven het gewicht aan van de producten na bereiding.
* De kleinste hoeveelheden gelden voor vrouwen en de grootste voor mannen.
** Eet twee keer per week vis, waarvan ten minste één keer vette vis (vette vis is bijvoorbeeld: zalm, makreel, sprot, haring, paling, sardines en forel).
Voedingstoestand is de balans tussen energie-inname en energieverbruik. Bij een aanzienlijk deel van de mensen met maagdarmproblemen wordt echter een minder goede of slechte voedingstoestand gezien.
Een slechte voedingstoestand wordt gekenmerkt door;
• ongewenst gewichtsverlies;
• spierzwakte/sneller vermoeid;
• slechte genezing van wonden;
• vatbaarder voor ziekte.
Gewicht
Het gewicht is een hulpmiddel voor het bepalen van de voedingstoestand. Tijdens ziekte, een behandeling of voor een operatie is het beter om niet af te vallen, zodat je voedingstoestand zo optimaal mogelijk blijft. Tevens is het in de weken na ziekte, een behandeling of een operatie belangrijk om het gewicht op peil te houden.
Indien je te zwaar bent kunt je ook je gewicht het beste stabiel proberen te houden. Afvallen kan beter als je volledig hersteld bent.
Door één keer per week op de weegschaal te gaan staan, kun je het best je gewicht volgen. Doe dit op een vast tijdstip en steeds op dezelfde weegschaal. Op deze manier kunt je tijdig ingrijpen bij onbedoeld gewichtsverlies. Bespreek onbedoeld gewichtsverlies altijd met je behandeld arts en/of de diëtist.
Om je “gewicht” te bepalen kunt je gebruik maken van de afbeelding op deze pagina. Je meet je lengte en bepaalt je gewicht. Zoek vervolgens de beide getallen op de ‘lengte’ en ‘gewicht’ strepen in de afbeelding en trek door beide getallen een lijn. Trek deze lijn door tot in de ‘gekleurde’ balk. Op de ‘gekleurde’ balk kun je vervolgens aflezen hoe het met je gewicht gesteld is.
Voedingsadviezen en variatiemogelijkheden
Hieronder vindt je diverse praktische tips om de voeding energie- en eiwitrijker te maken, dit kan bijdragen aan het voorkomen van ondervoeding.
Algemene tips
De volgende tips kunnen je helpen wat meer te gaan eten:
• Gebruik 3 hoofdmaaltijden;
• Gebruik tussendoortjes;
• Varieer in smaak (zoet/hartig) en temperatuur (koud/warm);
• Ga uitgerust aan tafel en neem de tijd om iets te eten of te drinken;
• Eet in een rustige omgeving;
• Extra aandacht voor de voeding kan prettig zijn. Teveel aandacht kan averechts werken.
Brood, broodvervangers en ontbijtgranen
• Varieer met verschillende broodsoorten. Denk hierbij aan roggebrood, krentenbrood, notenbrood, mueslibrood, knäckebröd, crackers, beschuiten, rijstwafels, krentenbollen, croissants, stokbrood, ontbijtkoek, worsten- of saucijzenbroodje;
• Rooster het brood af en toe;
• Een bord pap kan een variatie zijn voor brood. Je kunt het zelf maken van volle melk, suiker of honing en een bindmiddel zoals havermout, rijst, rijstebloem, brinta of griesmeel met eventueel een scheutje ongeklopte slagroom of klontje boter. Diverse pappen zijn ook kant en klaar te verkrijgen in de supermarkt;
• Ontbijtproducten zoals cornflakes, muesli, cruesli, rice-crispies met volle melk of volle yoghurt en suiker of honing en eventueel met een scheutje room zijn eveneens een alternatief voor de boterham;
• Verder is het gebruik van een drinkontbijt nog een alternatief. Drinkontbijten zijn te verkrijgen op basis van vruchtensap en zuivel. Deze zijn te vinden in de supermarkt in het koelvak.
Margarine, roomboter en dergelijke voor op de boterham.
Besmeer het brood ruim met (dieet)margarine (of eventueel met roomboter). Halvarine en halfvolle boter bevatten de helft minder energie en kun je nu dus beter niet gebruiken.
Broodbeleg
• Beleg het brood royaal, bijvoorbeeld door een extra plak kaas of vleeswaren te gebruiken. Maak eens een combinatie zoals ham én kaas.
• Neem eens een snack op of bij de boterham, zoals:
- Gekookt of gebakken ei, omelet of roerei;
- vis zoals zalm, sardines, tonijn, haring of gebakken vis;
- een flensje (eventueel met hartige of zoete vulling);
- huzaren-, rundvlees-, zalm- of aardappelsalade;
- kroket, frikadel of een portie bitterballen;
- knakworstjes, portie saté of ragout.
Soep
Bouillon of heldere soep bevat weinig energie en eiwit. Bouillon of heldere soep kan wel de eetlust opwekken. Als je bouillon of heldere soep gebruikt, gebruik deze dan een half uur voor de maaltijd. Een goed gevulde soep is wel een alternatief. Deze soepen kunnen veel energie en eiwit leveren. Onder een gevulde soep verstaan we soepen met onder andere vlees, groenten en een bindmiddel zoals vermicelli, pasta, rijst of peulvruchten. Je kunt de soep nog extra verrijken met een scheutje ongeklopte room, zure room of crème fraîche.
Vlees, vis, kip, ei en vleesvervangers
• De vette vleessoorten leveren meer energie dan de magere vleessoorten (voorbeelden van vette vlees soorten zijn: worst/saucijs, speklappen, slavink, gehakt (half-om-half), kip met vel, schouderkarbonade, lever, nier en doorregen runderlappen);
• Vlees, vis of kip kunt je, voor het bakken, paneren (met ei en paneermeel). Het product bevat dan meer energie;
• Als je liever geen vlees, vis of kip eet kunt je dit vervangen door ei, kaas, tahoe of andere vegetarische vleesvervangers. Deze bevatten dezelfde voedingsstoffen als vlees, vis en kip;
• Neem eens gaar vlees of kip, dat je hebt laten afkoelen, in plaats van warm vlees;
• Als je moeite hebt met vlees of vleesvervangers, vraag dan de diëtist(e) om alternatieven.
Aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten
Als alternatief voor (gekookte) aardappelen kun je ook denken aan:
• Aardappelpuree (gebruik room of iets dergelijks bij de bereiding), gebakken aardappelen of frites;
• Rijst;
• macaroni of spaghetti;
• mie of mihoen;
• bruine of witte bonen, linzen of kapucijners;
• tarly (is een maaltijdbasis van pure tarwe);
• couscous;
• taco’s of wraps.
Je kunt ter afwisseling ook samengestelde maaltijden, zoals stamppot, nasi goreng, bami, spaghetti met saus, chili con carne, ovenschotels en hartige taart gebruiken.
Groente
• diepvries-, blik- en glasgroenten kunnen prima ter afwisseling van verse groenten worden gebruikt;
• maak gekookte groente af met een klontje (dieet)margarine, roomboter of een sausje;
• rauwkost geeft snel een vol gevoel. Gebruik rauwkost dan ook niet veel of vaak;
• groente kun je ook eens roerbakken in olie.
Jus en sauzen
• Verdun de jus zo min mogelijk met water;
• Maak eens een gebonden saus, zoals champignonroomsaus of kerriesaus (uit pot, een pakje of zelfgemaakt) in plaats van jus;
• Voeg aan de saus een extra scheutje ongeklopte slagroom, zure room of crème fraîche toe;
• Neem bijvoorbeeld bij de aardappelen of groente eens een mayonaisesaus of een andere saus uit fles.
Nagerechten
Gebruik het nagerecht eventueel een half uur na de warme maaltijd. Kies bij voorkeur tijdelijk voor volle producten zoals:
• volle (vruchten) yoghurt, boeren (vruchten) yoghurt, volle (vruchten) kwark, (vruchten) hangop of volle vla eventueel gezoet met suiker, honing of siroop en met wat (gedroogd) fruit of muesli;
• pap van volle melk met suiker of honing en een bindmiddel zoals havermout, rijst, rijstebloem, brinta of griesmeel met eventueel met een scheutje ongeklopte slagroom of klontje boter;
• pudding met slagroom;
• (room)ijs met slagroom en/of saus;
• vruchtenmoes, compote of fruitsalade, eventueel gezoet met suiker of honing en met wat slagroom (on)geklopt, zure room of crème fraîche.
Tussendoor
Neem tussen de maaltijden door iets extra’s in de vorm van dranken, een versnapering of een kleine broodmaaltijd.
Hartige versnaperingen
• noten, pinda’s en studentenhaver;
• zoutjes en chips, eventueel met een dipsaus;
• toast met een (kant en klare) salade, franse kaas of paté;
• blokjes kaas en plakjes vleeswaren of worst ‘uit het vuistje’;
• warme snacks, zoals ragout, bamischijf, nasibal en/of kroket, saucijzenbroodje, (mini) loempia of pizza punt.
Zoete versnaperingen
• koek(jes) en biscuit;
• chocolade, bonbons of toffees;
• gebak, cake, appelflap of puddingbroodje;
• ontbijtkoek met (dieet)margarine of roomboter;
• krentenbol of mueslibol met (dieet)margarine of roomboter;
• croissantje;
• rozijnen en krenten;
• fruit(salade), vruchtenmoes, compote of smoothie (is een drank op basis van vers gepureerd fruit, dat wordt 'aangedikt' met ijsschaafsel, banaan of yoghurt) eventueel gezoet met suiker of honing en met wat slagroom (on)geklopt, zure room of crème fraîche;
• yoghurtdrank gezoet met suiker, volle chocolademelk met slagroom of milkshake van volle melk, ijs en vruchtensap;
• schaaltje volle (vruchten) yoghurt, volle (vruchten) kwark of volle vla eventueel gezoet met suiker, honing of siroop en met wat muesli of (gedroogd) fruit;
• (room)ijs met slagroom.
Dranken
Alle dranken zijn toegestaan. Alcoholische dranken in overleg met uw behandelend arts (niet meer dan één glas (vrouwen) of twee glazen (mannen) per dag) Dranken met suiker bevatten veel energie. Melkproducten bevatten veel eiwitten. Gebruik bij voorkeur tijdelijk de volle producten. Energierijke keuzes zijn:
• volle melk, boerenmelk of volle chocolademelk met slagroom;
• drinkyoghurt gezoet met suiker of volle kwark verdund met vruchtensap;
• koffie met suiker en (on)geklopte room of volle melk;
• koffie, zoals cappuccino en Wiener-melange uit een pakje met suiker;
• vruchtensap of tweedrank;
• groentesap;
• milkshake van volle melk, ijs en vruchtensap of smoothie (is een drank op basis van vers gepureerd fruit, dat wordt 'aangedikt' met ijsschaafsel, banaan of yoghurt);
• frisdrank (bij voorkeur geen light dranken);
• limonade.
Drinkvoeding en Dieetpreparaten
Als de normale voeding onvoldoende eiwit en energie levert, om een goed gewicht te behouden of te bereiken, is gebruik van drinkvoeding en of dieetpreparaten raadzaam.
Drinkvoeding:
Volledige drinkvoeding is gebruiksklare, vloeibare voeding die gedronken kan worden. Drinkvoeding heeft een hoge energie-eiwit en voedingsstoffen dichtheid aan vitaminen en mineralen. Volledige drinkvoeding komt in portieverpakking van 200-250 ml gebruiksklaar in verscheidene samenstellingen en smaken op de markt.
Zo zijn er drinkvoedingen op melk, yoghurt of vruchtensapbasis. Alle drinkvoedingen zijn lactosevrij of lactose beperkt, en glutenvrij.
Diverse soorten namelijk bijvoorbeeld:
• energierijk;
• eiwitrijk;
• eiwit en energierijk;
• met en zonder voedingsvezel.
De drinkvoeding kan als aanvullende voeding of als volledige voeding worden gebruikt. Afhankelijk van de inname aan normale voeding moet deze aangevuld worden met 2, 3 of meer flesjes drinkvoeding. Belangrijk is dat de energie en eiwitbehoefte gedekt wordt (een diëtist(e) kan deze voor je berekenen).
De normale voeding kan volledig vervangen worden door drinkvoeding. Dagelijks zijn dan 6 tot 7 flesjes drinkvoeding nodig. Meer informatie over drinkvoeding vind je hier
Dieetpreparaten
Dieetpreparaten zijn aanvullende preparaten in poedervorm. Deze producten kunnen in de normale voeding worden verwerkt. Ze bevatten een grote hoeveelheid van een bepaalde voedingsstof, bijvoorbeeld eiwitten, koolhydraten of vetten. Ze zijn bedoeld om de normale voeding aan te vullen/te verrijken. Ze kunnen niet als volledig voeding gebruikt worden.
Met een diëtist(e) kun je bepalen wat voor jou het meest geschikt is.
Verkrijgbaarheid en Vergoeding:
Drinkvoeding is bij de apotheek of facilitaire bedrijven te koop. Facilitaire bedrijven zijn firma’s die o.a gespecialiseerd zijn in het leveren van alle soorten drinkvoeding en dieetpreparaten. Deze worden aan huisbezorgd. Bekende bedrijven zijn bijv. Sorgente, Tefa, Farma Domo en Medizorg.
De drinkvoeding en dieetpreparaten worden door de ziektekosten verzekeraar vergoed. Hiervoor heb je een specifieke “Dieetverklaring” nodig. Deze kan door arts of diëtist(e) ingevuld worden.
Met dank aan Marita